Meer plantaardig eten gezond bekeken

Verschenen in Nutrinews 2020 (nr. 4) – pagina’s 12-15

Samenvatting van en kritische blik op het artikel
In dit artikel wordt ingegaan op plantaardige voeding. Er wordt vertrokken vanuit het aspect duurzaamheid. Volgens het artikel is het integreren van duurzaamheid in algemene voedingsadviezen nog onderwerp van breed maatschappelijk debat en wetenschappelijk onderzoek. Toch werd in 2017 reeds rekening gehouden met duurzaamheid in de voedingsdriehoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven, aangezien de donkergroene zone (= de zone waaruit men best meer voedingsmiddelen consumeert) 100% plantaardig is. De EAT-Lancet commissie geeft in een recentere publicatie ook aan dat een transformatie naar een gezond duurzaam voedingspatroon noodzakelijk wordt om klimaatverandering af te remmen en alle monden op aarde te kunnen voeden. De wereldwijde consumptie van fruit, groenten, noten, zaden, pitten en peulvruchten zal moeten verdubbelen. Een voedingspatroon rijk aan plantaardige voedingsmiddelen en minder dierlijke voedingsmiddelen heeft voordelen zowel voor de gezondheid als voor het klimaat (Willet et al., 2019).

In het artikel staat ook dat het schrappen van melk en melkproducten, vlees, vis en ei niet nodig is en dat deze een plaats hebben in een gezond voedingspatroon. Volgens het artikel zouden de gezondheidsvoordelen van een meer plantaardig gezond voedingspatroon vooral geassocieerd lijken met de gezonde plantaardige basis en minder met het weglaten van dierlijke voedingsmiddelen. Toch blijkt dat dierlijke voedingsmiddelen heel wat schadelijke stoffen zoals groeihormoon, insuline-achtige groeifactor 1 (IGF-1), mammalian target of rapamycin pathway (mTOR), sirtuïnes, adenosinemonofosfaatkinase (AMPK), verzadigd vet, carnitine, chemische contaminanten bij het bereiden van vlees (vb.: polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs)), heterocyclische aminen, advanced glycation end products (AGE’s), heemijzer, N-Glycolylneuraminezuur (Neu5gc), trimethylamine N-oxide en nitraten bevatten. De productie en verwerking van dierlijke voedingsmiddelen zorgen voor een enorme impact op het klimaat en hebben niet meteen een wetenschappelijk aangetoond positief effect op de gezondheid. Om die reden staan ze ook in de lichtgroene zone van de voedingsdriehoek en dus niet in de donkergroene zone.

Verder wordt in het artikel ook aangehaald dat een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon aandachtspunten vergt die vaak verloren gaan in de toenemende informatiestroom die in het heetst van de klimaatstrijd veel en graag gedeeld wordt via de (sociale) media. Bij het weglaten van dierlijke voedingsmiddelen zouden voedingsstoffen moeten gecompenseerd worden door aanpassingen in het voedingspatroon of door de productie en consumptie van geschikte alternatieven. Er wordt ook gesproken over het ‘vervangen’ van dierlijke producten. In realiteit is een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon niet moeilijker om toe te passen dan een omnivoor voedingspatroon. Het uiteindelijke doel voor iedereen is om de verschillende macro- en micronutriënten in voldoende mate binnen te krijgen. Dit kan perfect met plantaardige voeding, al is suppletie van vitamine B12 en vitamine D (deze laatste enkel in de wintermaanden) wel noodzakelijk, maar dat is voor omnivoren vaak niet anders. Volgens  de “Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets” zijn op correcte wijze toegepaste plantaardige voedingspatronen gezond, nutritioneel volwaardig en kunnen ze gezondheidsvoordelen bieden in de preventie en de behandeling van ziekten en aandoeningen. Plantaardige voedingspatronen zijn geschikt tijdens alle levensfasen, zoals tijdens de zwangerschap, de kindertijd, de adolescentie, de volwassenheid en voor ouderen, maar ook voor atleten en professionele sporters (Melina et al., 2016).

Er wordt ook in het artikel vermeld dat kleine aanpassingen in het voedingspatroon en het werken in kleine haalbare stappen beter kan worden volgehouden en meer effectief zijn dan meer plotse drastische veranderingen. Het is wel jammer dat het woord drastisch hier gebruikt wordt, aangezien een gezond plantaardig voedingspatroon geassocieerd wordt met heel wat gezondheidsvoordelen zoals een preventief effect op hart- en vaatziekten, overgewicht en obesitas, diabetes type 2, enz. (McMacken & Shah, 2017; Satija & Hu, 2018). Een 100% plantaardig voedingspatroon heeft sowieso ook de laagste klimaatimpact (Lynch et al., 2018).

Bronnen:
Lynch, H., Johnston, C., & Wharton, C. (2018). Plant-Based Diets: Considerations for Environmental Impact, Protein Quality, and Exercise Performance. Nutrients, 10(12), 1841. https://doi.org/10.3390/nu10121841

McMacken, M., & Shah, S. (2017). A plant-based diet for the prevention and treatment of type 2 diabetes. Journal of geriatric cardiology : JGC, 14(5), 342–354. https://doi.org/10.11909/j.issn.1671-5411.2017.05.009

Melina, V., Craig, W., & Levin, S. (2016). Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116(12), 1970–1980. https://doi.org/10.1016/j.jand.2016.09.025

Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., Garnett, T., Tilman, D., DeClerck, F., Wood, A., Jonell, M., Clark, M., Gordon, L. J., Fanzo, J., Hawkes, C., Zurayk, R., Rivera, J. A., De Vries, W., Majele Sibanda, L., Afshin, A., … Murray, C. (2019). Food in the Anthropocene: the EAT-Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. Lancet (London, England), 393(10170), 447–492. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)31788-4

Satija, A., & Hu, F. B. (2018). Plant-based diets and cardiovascular health. Trends in cardiovascular medicine, 28(7), 437–441. https://doi.org/10.1016/j.tcm.2018.02.004

Auteur: Evelien Mertens, Vlaams Plantaardig Diëtist