Onbewerkt en plantaardig
Niet alle experts delen Britse zorg dat melkvervangers als haver- en amandeldrank ongezond zijn
Samenvatting van het artikel en waarom we het artikel kritisch moeten bekijken
Volgens het artikel krijgt dertig procent van de Britse jonge vrouwen te weinig mineralen binnen om nog gezond te zijn. Dat is volgens het artikel te wijten doordat ze te weinig of geen koemelk drinken en dat ze geloven dat plantaardige drinks op basis van amandel of haver dat compenseren. Het is toch gevaarlijk om op basis van een minimum aan gegevens dergelijke veronderstellingen te doen en conclusies te trekken. Er worden in het artikel vier belangrijke ingrediënten genoemd die zouden ontbreken in de zogenaamde vervangingsdrinks voor koemelk, namelijk (1) eiwitten (van een hoge biologische waarde die dus goed worden opgenomen in het lichaam), (2) calcium, (3) jodium en (4) ijzer.
Uit de literatuur is er echter consensus dat koemelk niet noodzakelijk is voor een goede gezondheid. Belangrijke organisaties zoals onder andere de British Dietetic Association, de Academy of Nutrition & Dietetics en de Dietitians of Canada geven aan dat dierlijke producten zoals koemelk niet nodig zijn en dat een evenwichtig plantaardige voedingspatroon geschikt is voor alle mensen, inclusief zwangere vrouwen, kinderen, ouderen en (top)sporters (Melina et al., 2016). De voedingsstoffen aanwezig in koemelk, die verantwoordelijkheid zijn voor bepaalde gezondheidsvoordelen, kunnen eveneens uit plantaardige voedingsmiddelen gehaald worden. Tevens worden de meeste plantaardige drinks verrijkt met calcium, vitamine D en vitamine B12 waardoor dit zogezegd nadeel van plantaardige drinks ten opzichte van koemelk volledig wegvalt. Op zich is deze toevoeging van vitamines en mineralen niet verschillend van koemelk aangezien de dieren een supplement krijgen toegediend via hun voeder (Flachowsky et al., 2014).
De bezorgdheid omtrent eiwitten is niet nodig wanneer er gekozen wordt voor sojadrink, aangezien soja-eiwit een gelijkaardige kwaliteit en DIAAS (= Digestible Indispensable Amino Acid Score) heeft ten opzichte van melkeiwit (Fructuoso et al., 2021). Andere plantaardige drinks bevatten slechts weinig eiwitten, maar uit de voedselconsumptiepeiling blijkt dat de gemiddelde eiwitinname van de Vlaming 15 energieprocent bedraagt en dat een tekort aan eiwitten in de westerse wereld niet snel voorkomt (De Ridder et al., 2016). Eiwitbronnen zijn ruimschoots te vinden. Wat betreft botgezondheid toonde een review en meta-analyse aan dat soja-eiwit en melkeiwit gelijkaardige resultaten vertoonden in relatie tot botgezondheid en fracturen (Shams-White et al., 2018). Recente data bij grote cohorten hebben bevestigd dat totale en dierlijke eiwitten geassocieerd zijn met het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2, zelfs in modellen die grotendeels zijn aangepast aan levensstijl- en voedingsfactoren. Plantaardige eiwitten zouden net beschermend werken tegen deze chronische ziekten (Mariotti, 2019).
Calcium wordt meestal in dezelfde hoeveelheid toegevoegd in plantaardige drinks dan dat het aanwezig is in koemelk. Onderzoek toont aan dat er een gelijkaardige biobeschikbaarheid is van calcium uit plantaardige drinks vergeleken met calcium uit koemelk (Craig et al., 2021). Verder kan calcium ook nog uit andere bronnen zoals water, chinese kool, boerenkool, broccoli, witte bonen, amandelen, tahin, gedroogde vijgen, … gehaald worden.
Jodium wordt voornamelijk ingenomen onder de vorm van gejodeerd zout (in bakkerijproducten). Granen en graanproducten zijn volgens de Voedselconsumptiepeiling dan ook voor de helft verantwoordelijk voor de inname van jodium (De Ridder et al., 2016). Diezelfde Voedselconsumptiepeiling geeft ook aan dat de Vlaming over het algemeen voldoende jodium inneemt. Er is dus geen specifieke reden om koemelk te drinken om jodium binnen te krijgen.
Plantaardige drinks hebben toch heel wat voordelen ten opzichte van koemelk. Een eerste voordeel is dat ze voedingsvezels bevatten, die een gunstige invloed hebben op de algehele metabole gezondheid (via belangrijke routes die insulinegevoeligheid omvatten) en heel wat pathologieën, waaronder hart- en vaatziekten, darmgezondheid, darmmotiliteit en het risico op darmkanker. De inname van voedingsvezels hangt ook samen met een verminderde mortaliteit (Barber et al., 2020). Een tweede voordeel is dat ze quasi geen verzadigde vetten (met uitzondering van bepaalde kokosdrinks) bevatten en al helemaal geen cholesterol en transvetten dewelke wel aanwezig zijn in koemelk en volgens een recente meta-analyse een negatieve invloed zouden hebben op hart- en vaatziekten (Mazadi et al., 2019). Sojadrink bevat zelfs gezonde onverzadigde vetten dewelke beschermend zijn tegen hart- en vaatziekten (Wang & Hu, 2017). Een derde voordeel is dat plantaardige drinks over het algemeen minder calorieën bevatten dan halfvolle koemelk. Ten vierde toonde een uitgebreide analyse aan dat magnesium in een grotere hoeveelheid aanwezig is in plantaardige drinks in vergelijking met koemelk en dat enkel rijstdrink minder ijzer bevat dan koemelk terwijl de andere plantaardige drinks een gelijkaardige hoeveelheid ijzer bevatten (Fructuoso et al., 2021). Bovendien bevatten bepaalde plantaardige drinks voordelige bioactieve componenten zoals isoflavonen en fytosterolen in sojadrink, alfatocoferol in amandeldrink en betaglucanen in haverdrink (Fructuoso et al., 2021).
Koemelk heeft ten opzichte van plantaardige drinks toch wel een aantal nadelen zowel naar gezondheid als naar duurzaamheid toe. Onderzoek toont aan dat caseine-eiwit (A1 β-caseïne) vanuit koemelk een trigger zou zijn voor diabetes type 1 bij mensen met genetische risicofactoren (Chia et al., 2017). Ten tweede wordt een verhoogde inname van zuivelproducten in verband gebracht met een verhoogd risico op verschillende vormen van kanker (prostaatkanker en non-hodgkin lymfoom), mogelijk ten gevolge van de aanwezigheid van BCAA’s (vertakte keten aminozuren leucine, isoleucine en valine) die mTORC1 stimuleren (Song et al., 2013; Downer et al., 2017; Lu et al., 2016; Tat et al., 2018; Wang et al., 2016; Melnik et al., 2012). Koeien krijgen antibiotica toegediend om infecties te bestrijden terwijl de melk van die dieren ook voor menselijke consumptie beschikbaar wordt gesteld (Sachi et al., 2019). Bovendien kan koemelk besmet zijn met mycotoxinen, dit is een groep van verschillende giftige stoffen die onder bepaalde omstandigheden door schimmels in de voeding kunnen worden gevormd. Vaak wordt een te hoge concentratie aan aflatoxine gevonden aangezien deze mycotoxine niet volledig inactief wordt gemaakt tijdens sterilisatie, pasteurisatie of andere processen dat melk ondergaat vooraleer het in de winkel verkocht wordt (Becker-Algeri et al., 2016). Op het gebied van duurzaamheid is koemelk niet bepaald interessant, aangezien het een hoge CO2 uitstoot en watergebruik heeft en het leidt tot eutrofiëring met als gevolg een afname van de biodiversiteit (Reyes-Jurado et al., 2021).
Referenties
Barber, T. M., Kabisch, S., Pfeiffer, A., & Weickert, M. O. (2020). The Health Benefits of Dietary Fibre. Nutrients, 12(10), 3209. https://doi.org/10.3390/nu12103209
Becker-Algeri, T. A., Castagnaro, D., de Bortoli, K., de Souza, C., Drunkler, D. A., & Badiale-Furlong, E. (2016). Mycotoxins in Bovine Milk and Dairy Products: A Review. Journal of food science, 81(3), R544–R552. https://doi.org/10.1111/1750-3841.13204
Chia, J., McRae, J. L., Kukuljan, S., Woodford, K., Elliott, R. B., Swinburn, B., & Dwyer, K. M. (2017). A1 beta-casein milk protein and other environmental pre-disposing factors for type 1 diabetes. Nutrition & diabetes, 7(5), e274. https://doi.org/10.1038/nutd.2017.16
Craig, W. J., Mangels, A. R., Fresán, U., Marsh, K., Miles, F. L., Saunders, A. V., Haddad, E. H., Heskey, C. E., Johnston, P., Larson-Meyer, E., & Orlich, M. (2021). The Safe and Effective Use of Plant-Based Diets with Guidelines for Health Professionals. Nutrients, 13(11), 4144. https://doi.org/10.3390/nu13114144
De Ridder K, Bel S, Brocatus L, Lebacq T, Ost C & Teppers E. Samenvatting van de resultaten. In: Tafforeau J. (ed.) Voedbselconsumptiepeiling 2014-2015. WIV-ISP, Brussel, 2016.
Downer, M. K., Batista, J. L., Mucci, L. A., Stampfer, M. J., Epstein, M. M., Håkansson, N., Wolk, A., Johansson, J. E., Andrén, O., Fall, K., & Andersson, S. O. (2017). Dairy intake in relation to prostate cancer survival. International journal of cancer, 140(9), 2060–2069. https://doi.org/10.1002/ijc.30642
Flachowsky, G., Franke, K., Meyer, U., Leiterer, M., & Schöne, F. (2014). Influencing factors on iodine content of cow milk. European journal of nutrition, 53(2), 351–365. https://doi.org/10.1007/s00394-013-0597-4
Fructuoso, I., Romão, B., Han, H., Raposo, A., Ariza-Montes, A., Araya-Castillo, L., & Zandonadi, R. P. (2021). An Overview on Nutritional Aspects of Plant-Based Beverages Used as Substitutes for Cow’s Milk. Nutrients, 13(8), 2650. https://doi.org/10.3390/nu13082650
Lu, W., Chen, H., Niu, Y., Wu, H., Xia, D., & Wu, Y. (2016). Dairy products intake and cancer mortality risk: a meta-analysis of 11 population-based cohort studies. Nutrition journal, 15(1), 91. https://doi.org/10.1186/s12937-016-0210-9
Mariotti F. (2019). Animal and Plant Protein Sources and Cardiometabolic Health. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 10(Suppl_4), S351–S366. https://doi.org/10.1093/advances/nmy110
Mazidi, M., Mikhailidis, D. P., Sattar, N., Howard, G., Graham, I., Banach, M., & Lipid and Blood Pressure Meta-analysis Collaboration (LBPMC) Group (2019). Consumption of dairy product and its association with total and cause specific mortality – A population-based cohort study and meta-analysis. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland), 38(6), 2833–2845. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2018.12.015
Melina, V., Craig, W., & Levin, S. (2016). Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116(12), 1970–1980. https://doi.org/10.1016/j.jand.2016.09.025
Melnik, B. C., John, S. M., Carrera-Bastos, P., & Cordain, L. (2012). The impact of cow’s milk-mediated mTORC1-signaling in the initiation and progression of prostate cancer. Nutrition & metabolism, 9(1), 74. https://doi.org/10.1186/1743-7075-9-74
Reyes-Jurado F., Soto-Reyes N., Dávila-Rodríguez M., Lorenzo-Leal A.C., Jiménez-Munguía M.T., Mani-López E. & López-Malo A. (2021). Plant-Based Milk Alternatives: Types, Processes, Benefits, and Characteristics, Food Reviews International, DOI: https://doi.org/10.1080/87559129.2021.1952421
Sachi, S., Ferdous, J., Sikder, M. H., & Azizul Karim Hussani, S. M. (2019). Antibiotic residues in milk: Past, present, and future. Journal of advanced veterinary and animal research, 6(3), 315–332. https://doi.org/10.5455/javar.2019.f350
Shams-White, M. M., Chung, M., Fu, Z., Insogna, K. L., Karlsen, M. C., LeBoff, M. S., Shapses, S. A., Sackey, J., Shi, J., Wallace, T. C., & Weaver, C. M. (2018). Animal versus plant protein and adult bone health: A systematic review and meta-analysis from the National Osteoporosis Foundation. PloS one, 13(2), e0192459. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0192459
Song, Y., Chavarro, J. E., Cao, Y., Qiu, W., Mucci, L., Sesso, H. D., Stampfer, M. J., Giovannucci, E., Pollak, M., Liu, S., & Ma, J. (2013). Whole milk intake is associated with prostate cancer-specific mortality among U.S. male physicians. The Journal of nutrition, 143(2), 189–196. https://doi.org/10.3945/jn.112.168484
Tat, D., Kenfield, S. A., Cowan, J. E., Broering, J. M., Carroll, P. R., Van Blarigan, E. L., & Chan, J. M. (2018). Milk and other dairy foods in relation to prostate cancer recurrence: Data from the cancer of the prostate strategic urologic research endeavor (CaPSURE™). The Prostate, 78(1), 32–39. https://doi.org/10.1002/pros.23441
Wang, D. D., & Hu, F. B. (2017). Dietary Fat and Risk of Cardiovascular Disease: Recent Controversies and Advances. Annual review of nutrition, 37, 423–446. https://doi.org/10.1146/annurev-nutr-071816-064614
Wang, J., Li, X., & Zhang, D. (2016). Dairy Product Consumption and Risk of Non-Hodgkin Lymphoma: A Meta-Analysis. Nutrients, 8(3), 120. https://doi.org/10.3390/nu8030120
Auteur: Evelien Mertens, Vlaamse Plantaardige Diëtist
Vlaamse Diëtisten VZW
RP 0746.786.667
Rerum Novarumlaan 54
2300 Turnhout
RPR Antwerpen
afdeling Turnhout
info@vlaamsedietisten.be
www.vlaamsedietisten.be
© 2025 Vlaamse Plantaardige Diëtisten
Thema gemaakt door Anders Noren — Boven ↑